Τα Εισόδια της Θεοτόκου

Λεπτομέρεια από την παράσταση στο Πρωτάτο του Αγίου Όρους που έχει φιλοτεχνηθεί από τον Πανσέληνο

Μία από τις κυριότερες και μεγαλύτερες Θεομητορικές εορτές στην Ελλάδα, είναι τα «Εισόδια» της Θεοτόκου. Η Εκκλησία μας τιμά το γεγονός στις 21 Νοεμβρίου, με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Η σημασία της εορτής αυτής της Ορθοδοξίας, είναι μεγάλη και ιερή. Αποτελεί τη βάση και την αρχή για όλη την μετέπειτα ζωή της Παναγίας μας.

Με τη γιορτή αυτή τιμάται η είσοδος της μικρής Μαριάμ (Μαρίας) μαζί με τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα στο Ναό του Σολομώντος στην Ιερουσαλήμ, προκειμένου η μέλλουσα Θεοτόκος να αφιερωθεί στον Θεό.

Η αναφορά για το περιστατικό των Εισοδίων της Θεοτόκου δεν γίνεται σε κάποιο από τα βιβλία της Καινής Διαθήκης, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά σε δύο απόκρυφα Ευαγγέλια: το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου και το Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου. Σύμφωνα με αυτά, οι ευσεβείς γονείς της Θεοτόκου, Ιωακείμ και Άννα, έπειτα από εικοσαετή έγγαμο βίο, ήταν ακόμα άτεκνοι, και παρακαλούσαν θερμά τον Θεό να τους χαρίσει ένα παιδί. Ο Θεός τους ανήγγειλε με Άγγελο ότι η επιθυμία τους θα εκπληρωθεί και η Άννα γεμάτη χαρά, υποσχέθηκε να αφιερώσει το παιδί στον Θεό. Πράγματι, η Άννα έμεινε έγκυος και μετά από εννέα μήνες απέκτησε κόρη, τη Μαριάμ (Μαρία).

Όταν η Μαριάμ έγινε τριών ετών, οδηγήθηκε από τους γηραιούς γονείς της στον Ναό του Σολομώντος, προκειμένου να εκπληρωθεί το τάμα τους προς τον Θεό. Η Μαρία ανήλθε μόνη της τα 15 σκαλοπάτια που οδηγούσαν στον Ναό και παραδόθηκε από τους γονείς της στα χέρια του ιερέα Ζαχαρία. Αυτός την αγκάλιασε, την ευλόγησε και είπε: «Εμεγάλυνε ο Κύριος το όνομά σου σε όλες τις γενεές. Με σένα θα ευλογηθούν τα έθνη και ο Κύριος θα λυτρώση τους υιούς του Ισραήλ». Στη συνέχεια ανέβασε την τριετή Μαρία στο εσωτερικό του θυσιαστηρίου, όπου ο Θεός της πρόσφερε τη Χάρη του. Το νεαρό κορίτσι υπηρέτησε τον Ναό μέχρι τα 14 χρόνια του, οπότε αρραβωνιάστηκε τον Ιωσήφ και στη συνέχεια έγινε η μητέρα του Ιησού Χριστού.

Τα Εισόδια της Θεοτόκου καθιερώθηκαν ως εκκλησιαστική εορτή κατά τον 7ο αιώνα, πρώτα στην Ανατολή και πολύ αργότερα στη Δύση. Αναφορές υπάρχουν στα γραπτά του Αγίου Μάξιμου του Ομολογητή και των πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως Ταράσιου και Γερμανού. Με τα Εισόδια της Θεοτόκου συνδέεται και η βασιλική της Αγίας Μαρίας της Νέας, που χτίστηκε δίπλα στα ερείπια του Ναού του Σολομώντος και εγκαινιάστηκε στις 21 Νοεμβρίου 543 από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Εξ αυτού του γεγονότος φαίνεται να επελέγη από την εκκλησία ο εορτασμός των Εισοδίων της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου. Επί αυτοκράτορος Μανουήλ Α’ Κομνηνού (1143-1180), καθιερώθηκε ως ημέρα αργίας για το Βυζάντιο.

Ερμηνεία της αγιογραφίας των Εισοδίων της Θεοτόκου

Παράσταση από το μοναστήρι Gracanica στο Κόσοβο

Σπουδαία είναι η σημασία και μεγάλο το ενδιαφέρον της εικόνας των Εισοδίων, στη Βυζαντινή τέχνη και παράδοση. Το κύριο πρόσωπο της εικόνας είναι η τριετής Παναγία. Εικονίζεται τη στιγμή που την υποδέχεται στον ναό ο ιερέας Ζαχαρίας, ο μετέπειτα πατέρας του Προδρόμου, καθώς την παραδίδουν ευλαβικά οι θεοσεβείς γονείς της. Πίσω τους ακολουθούν οι παρθένες, «οι αμίαντες θυγατέρες των Εβραίων», που κρατούν αναμμένες λαμπάδες.

Η Παναγία ζωγραφίζεται φυσιοκρατικά. Δεν εμφανίζει δηλαδή τίποτε το παιδικό, εκτός από το μικρό μέγεθος του σώματός της. Αυτό γίνεται σκόπιμα. Ο ορθόδοξος αγιογράφος θέλει να μάς απομακρύνει από το γράμμα της διήγησης («τριετής η παις»), για να συλλάβουμε το πνεύμα της, την εκκλησιολογική της διάσταση.

Το ίδιο ευλαβικά και με ιερή συγκίνηση εικονίζονται και οι γέροντες γονείς της, Ιωακείμ και Άννα. Την παραδίδουν στα χέρια του Ζαχαρία με μια κίνηση πολύ εκφραστική, που δηλώνει την προθυμία τους να εκπληρώσουν την υπόσχεση τους  στο Θεό και να του αφιερώσουν το μονάκριβο παιδί τους, που το απέκτησαν μετά από, πολλών χρόνων, προσευχή και νηστεία και σε γήρας προχωρημένο. Όμως η αγάπη στον Θεό επισκιάζει τα σπλάχνα της στοργής της ανθρώπινης φύσης. Έχουν στραμμένα τα βλέμματά τους στην παιδίσκη τους Μαρία, προσέχοντας την με πολύ συγκίνηση.

Πίσω τους βλέπουμε πολλές νεάνιδες, να κρατούν λαμπάδες αναμμένες και να προτρέπουν την Παναγία οδηγώντας την στο Ιερό, όπου έμεινε σαν περιστερά ηγιασμένη και έγινε η λαμπάδα του Θεού, η κατοικία Του, ο ναός Του, Το θυσιαστήριο και η λατρεία η ζώσα και καθαρά.

Πηγές:

http://www.saint.gr/258/texts.aspx

http://www.sansimera.gr/articles/576#ixzz3rGxICjzw

https://www.pemptousia.gr/2011/11/i-ikona-ton-isodion-tis-theotokou/

http://www.ecclesia.gr/greek/holySynod/commitees/art/art_eisodia_theotokou.htm

Ο Άγιος Αντώνιος στη Βυζαντινή Τέχνη

Το βιβλίο του κ. Κωνσταντίνου Ξενόπουλου και της κ. Αναστασίας Τσορμπατζίδου, Ο Άγιος Αντώνιος στη Βυζαντινή τέχνη, αποτελεί απαραίτητο εφόδιο για όσους ασχολούνται με την αγιογραφία, ιδιαίτερα για τους νέους σπουδαστές και τους αρχάριους της Βυζαντινής τέχνης.

Σύμφωνα με τον κατατοπιστικό πρόλογο του συγγραφέα, στόχος του βιβλίου είναι να συνδυαστεί ο συναξαριστής με τον χρωστήρα. Στη συνέχεια, ακολουθεί σύντομος βίος του Αγίου Αντωνίου σε επιμέλεια της κ. Αναστασίας Τσορμπατζίδου. Πρόκειται για μια χρήσιμη εισαγωγή, η οποία συμβάλλει στην πνευματική προετοιμασία του αγιογράφου. Μέσα από τα γεγονότα του βίου του Αγίου, επιτυγχάνεται η επιθυμητή κατάνυξη και ταπείνωση, απαραίτητη προϋπόθεση για την καλύτερη δυνατή προεργασία της αγιογράφησής του.

Στη συνέχεια ο αναγνώστης παρακολουθεί βήμα-βήμα τα στάδια δημιουργίας της εικόνας, από τον προπλασμό ως την ολοκλήρωσή της, μέσα από έγχρωμες φωτογραφίες και αναλυτικές οδηγίες, οι οποίες συμβάλλουν στο να γίνει εύληπτο κάθε στάδιο. Το βιβλίο περιλαμβάνει τις λεπτομέρειες της δημιουργίας τόσο των ενδυμάτων, όσο και του προσώπου του Αγίου Αντωνίου. Μάλιστα, παρουσιάζονται δύο διαφορετικές τεχνικές όσον αφορά στη δημιουργία του προσώπου. Επίσης, παρέχει χρήσιμες οδηγίες για την ολοκλήρωση της εικόνας, όπως είναι τα γράμματα του ειληταρίου, καθώς και οι τρόποι γραφής του ονόματος του Αγίου.

Τέλος, παρατίθενται μερικές εικόνες από το βίο του Αγίου, τόσο του ίδιου του κ. Ξενόπουλου, όσο και ορισμένων άλλων σπουδαίων αγιογράφων.

Η βήμα προς βήμα παρουσίαση της δημιουργίας της εικόνας, εξασφαλίζει στον αναγνώστη-αγιογράφο ένα αίσθημα ασφάλειας και αυτοπεποίθησης, καθώς νιώθει διαρκώς στο πλευρό του έναν σπουδαίο δάσκαλο, όπως συμβαίνει στα σεμινάρια αγιογραφίας που διοργανώνει η Artionrate με δάσκαλο τον κ. Κωνσταντίνο Ξενόπουλο. Έτσι, μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο, εξασφαλίζεται η ολοκλήρωση της εικόνας του Αγίου Αντωνίου, προσδίδοντας στον κάθε νέο δημιουργό τη γλυκιά αίσθηση της ικανοποίησης που προσφέρει η δημιουργία ενός πνευματικού έργου τέχνης.

Ευχής έργον θα ήταν να ακολουθήσουν νέα βιβλία στην ίδια σειρά, με οδηγίες δημιουργίας και άλλων Αγίων και στοιχεία του όσιου βίου τους, προκειμένου να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας, και, με ασφαλή καθοδήγηση να ψηλαφίσουμε με τον χρωστήρα μας τα φωτισμένα πρόσωπά τους, δεχόμενοι τις πρεσβείες τους.

Της Μαρίας Χαλκιά        

• Προπλασμός ενδυμάτων
• Πρώτο γράψιμο ενδυμάτων
• Πρώτο φώτισμα ενδυμάτων
• Δεύτερο φώτισμα και δεύτερο γράψιμο ενδυμάτων
• Τρίτο φώτισμα και τρίτο γράψιμο ενδυμάτων
       
• Προπλασμός προσώπου-χεριών
• Πρώτο γράψιμο προσώπου-χεριών
• Γλυκασμός
• Πρώτο φώτισμα προσώπου
• Κοκκινάδι και πρώτο φώτισμα
• Δεύτερο φώτισμα και δεύτερο γράψιμο προσώπου

• Τρίτο φώτισμα και τρίτο γράψιμο προσώπου
• Ψιμυθιές
• Γράμματα ειληταρίου

• Όνομα αγίου και φωτοστέφανο

Πηγή: Κωνσταντίνος Ξενόπουλος-Αναστασία Τσορμπατζίδου, Ο Άγιος Αντώνιος στη Βυζαντινή τέχνη (Σύντομος βίος και μάθημα εικονογραφίας του Αγίου Αντωνίου), Έκδοση Καραπιπερείου Σχολής, α΄έκδοση Μάρτιος 2007.