Σύντομη περιγραφή – ανάλυση της εικόνας της γεννήσεως

Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου όπου παρουσιάστηκαν δύο τοιχογραφίες της Γεννήσεως του Χριστού φιλοτεχνημένες απο τον Άρχοντα Αγιογράφο του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας κ. Κωνσταντίνο Ξενόπουλο, γίνεται σήμερα εδώ μια ανάλυση της εικόνας της Γεννήσεως.

Έργο του αγιογράφου Κωνσταντίνου Ξενόπουλου , που κοσμεί την κόγχη της προσκομιδής στην Ι.Μ. Κανάλων στον Όλυμπο

Κεντρική θέση στην εικόνα της Γεννήσεως κατέχει η φάτνη , η οποία βρίσκεται μέσα σε σκοτεινό σπήλαιο. Το σκοτεινό χρώμα του σπηλαίου συμβολίζει την σκοτεινιά του προχριστιανικού κόσμου. Μέσα του ξεχωρίζει το Θείο Βρέφος, σπαργανωμένο στα λευκά. Προς Αυτό κλίνουν τα πάντα.

Πίσω από τη φάτνη βρίσκονται δύο ζώα , ένα βόδι και ένας όνος. Η θέση τους στο κέντρο της εικόνας δείχνει τη σπουδαιότητα που δίνει η Εκκλησία μας σ’αυτή τη λεπτομέρεια. Ο αγιογράφος εμπνέεται από την προφητεία του Ησαΐα ( Ησ. 1, 3). « το βόδι γνωρίζει τον κτήτορά του και ο όνος τη φάτνη του κυρίου του˙ οι Ισραηλίτες όμως δε γνωρίζουν εμένα το Θεό και ο λαός δε με καταλαβαίνει.» Η εικόνα λοιπόν, με το να έχει τα ζώα σε τέτοια κεντρική θέση , μας καλεί να αποφύγουμε το αμάρτημα των Εβραίων.

Στο κέντρο της εικόνας μαζί με τον Χριστό βρίσκεται και η Μητέρα Του Παναγία. «Η στάση της Παρθένου είναι πάντα πολύ σημαντική και δεμένη με τα δογματικά προβλήματα της εποχής και του τόπου , όπου έγινε η εικόνα. Οι διαφορές που παρουσιάζει κάθε φορά υποδηλώνουν την πρόθεση να εξαρθεί πότε η θεότητα και πότε η ανθρωπότητα του Χριστού. Έτσι σε ορισμένες παραστάσεις της Γεννήσεως η Παρθένος είναι μισοξαπλωμένη, μισοκαθισμένη , η στάση της δηλαδή είναι ανάλαφρη για να δειχθεί η απουσία των πόνων και συνεπώς η παρθενική γέννηση και η θεία καταγωγή του Παιδίου (εναντίον της πλάνης των Νεστοριανών). Αλλά στην πλειονότητα των παραστάσεων η Παρθένος είναι ξαπλωμένη και εκφράζει με τη στάση της μια μεγάλη κόπωση και ατονία.» ( Λ. Ουσπένσκυ) . Άλλοτε πάλι η Παναγία φέρεται γονατιστή να συμμετέχει κι εκείνη στη προσκύνηση του Βρέφους.

Ο Ιωσήφ βρίσκεται απομακρυσμένος από τη φάτνη, αυτό δηλώνει ότι δεν είναι ο πατέρας αλλά ο προστάτης του Χριστού και της Μητέρας Του. Ο ηλικιωμένος που φέρεται να συνομιλεί μαζί του είναι ο διάβολος που του βάζει κακούς λογισμούς.

Στην εικόνα επίσης μετέχουν οι Άγγελοι από ψηλά , οι οποίοι έχουν διπλή υπηρεσία : να δοξολογούν τον Θεό και να «ευαγγελίσουν» στην ανθρωπότητα το χαρμόσυνο μήνυμα της Γέννησης του Κυρίου. Την ανθρωπότητα εδώ την εκπροσωπούν οι ποιμένες και οι Μάγοι. Οι ποιμένες , λόγω καθαρής καρδίας, είναι οι πρώτοι που πληροφορούνται τη χαρμόσυνη είδηση και αντιπροσωπεύουν τους από ιουδαίους χριστιανούς ενώ οι Μάγοι τους από ειδωλολάτρες. Οι Μάγοι εικονίζονται σε διαφορετική ηλικία , για να τονιστεί ότι ο Χριστός φωτίζει όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από ηλικία.

Λεπτομέρεια αποτελεί και το πρώτο λουτρό του Βρέφους, το οποίο πέρασε στην εικόνα από την παράδοση, ενώ δεν μαρτυρείται στα Ευαγγέλια. Μαρτυρεί ωστόσο , την ανθρώπινη φύση που έλαβε ο Χριστός και για κάποιους προεικονίζει τη Βάπτιση Του.

Τέλος, η μοναδική ακτίνα που εξέρχεται από τον ουρανό και καταλήγει στο σπήλαιο , πάνω από το Βρέφος , σημαίνει τη μία ουσία του Θεού αλλά χωρίζεται σε τρείς λάμψεις , για να προσδιορίσει τη συμμετοχή των τριών προσώπων στη θεία οικονομία της Σωτηρίας.